In Parijs beleeft de mythe van de Oriënt Express een revival. Een somptueuze expo brengt een warme ode aan de legendarische luxetrein die vanaf 1889 de Lichtstad vanaf het Gare de l’Est met Istanboel verbond. Lange tijd gold de Oriënt Express als een Europese poort op de Arabische wereld. De Franse spoorwegmaatschappij SNCF en het Institut du Monde Arabe slaan de handen in elkaar voor deze prestigieuze tentoonstelling, onder het commando van Claude Mollard, ex-adviseur van Jack Lang. Een locomotief en vier wagons van de voormalige Oriënt Express fungeren als trekpleister op de binnenplaats van het Institut, waar zelfs een heus perron is gereconstrueerd. Lange rijen bezoekers mogen zich door de luxueus opgetuigde wagons wurmen, waar onder meer glaswerk van René Lalique én decors van René Prou de Années Folles laten herleven. Enkel de fijnste materialen werden in de voertuigen gebruikt: marmer, zilver, zijde en kristal, het kon niet op. Een groep vrijwilligers werkte zeven maand lang dag en nacht om de intimistische coupés met zijn fluwelen clubzetels minutieus in hun oude luister te herstellen.
Vervolgens zijn in de expositiezalen over twee verdiepingen talloze documentaires en actualiteitenfilms van destijds te zien, samen met parafernalia, schaalmodellen, affiches en memorabilia. Het mondt uit in een ware allegorie van het luxereizen. De Oriënt Express is natuurlijk ook nauw verbonden met literatuur en film. Denk maar aan de James Bondfilm From Russia with Love, gebaseerd op Ian Flemings roman. En natuurlijk is er Agatha Christie’s klassieker Murder on the Oriënt Express. De schrijfster leerde zelfs haar echtgenoot kennen op deze trein en situeerde drie romans rondom de Oriënt Express. Regisseur Sidney Lumet bracht voor zijn verfilming in 1974 onder meer een sterrencast met Lauren Bacall, Jacqueline Bisset, Michael York, Ingrid Bergman, Sean Connery en Anthony Perkins op de been in de wagons. Ook de typemachine van Graham Greene, de fez van Pierre Loti en de kostuums van Josephine Baker zijn voor de expo vanonder het stof gehaald, terwijl Ernest Hemingway en Joseph Kessel zich eveneens lieten inspireren door de atmosfeer van de Oriënt Express. De magie van het railreizen wist verder Marlène Dietrich, Lawrence from Arabia, spionne Mata Hari en Sigmund Freud te bekoren. De expo gaat evenmin een aantal geopolitieke kwesties uit de weg. In een ter beschikking gestelde treinwagen van de OE werd op 11 november 1918 nabij Compiègne trouwens ook de wapenstilstand van WO I getekend tussen maarschalk Foch en een Duitse delegatie.
Oriënt Express: idee van een Belg
De Oriënt Express is een bedenksel van de Belgische zakenman en industrieel Georges Nagelmackers (1845-1905), die met deze paleizen op wielen resoluut de grenzen wou oversteken en zijn inspiratie had gehaald bij de Amerikaanse Pullmann-treinen. Hij ontwikkelde het idee in het kader van zijn Compagnie Internationale des Wagons-Lits. Aanvankelijk reden de eerste Oriënt Expresstreinen in 1883 slechts tot Boekarest, vanaf 1889 ging het om een rechtstreekse lijn naar Constantinopel, het huidige Istanboel. De slaapcoupés en het wagon-restaurant spraken razendsnel tot de verbeelding. Nagelmackers mikte op de hoog begoede klasse én slaagde wonderwel in zijn opzet, wat resulteerde in een succesvolle luxehotelketen nabij de stations. De eerste reizigers konden hun enthousiasme niet op: “De Bosporus is een buitenwijk van de Seine geworden”, zo schreef Edmond About in Le Figaro. Het sprookje bleef niet duren: in 1977 maakte de Oriënt Express voor de laatste keer de 3.094 kilometer lange trip.
Wie helemaal in de atmosfeer van weleer wil baden, kan tijdens de expo ook een retrodiner in een Oriënt Expresscoupé savoureren. De meersterrige Franse chef Yannick Alléno creëerde een speciaal viergangendiner voor 120 à 160 euro, inclusief wijnen. 40 couverts worden dagelijks geserveerd in twee services – nadat de expo zijn deuren heeft gesloten, dat spreekt.
Binnenkort weer in roulatie?
Hoewel de Oriënt Express dus al een poosje uit roulatie is, worden er volop plannen gesmeed om dit spoormonument weer op de rails te zetten, met behulp van een batterij geldschieters. Dat zou volgend jaar in de lente zijn beslag moeten krijgen, in eerste instantie tot Wenen. Realistischer scenario’s spreken van 2020 als mikpunt voor een wederopstanding. Maar er is ook kritiek. Waarom deze tentoonstelling een plaats hoefde te krijgen in het Institut du Monde Arabe, is voor sommige critici een raadsel, gezien het toch vooral over “een reis door het Europese continent” gaat. Bovendien zou de kostprijs buitensporig zijn, in een periode waarin ook de SNCF de knip op de portefeuille moet houden. 2,5 miljoen euro is het inderdaad nogal exuberante kostenplaatje. De SNCF verdedigt zich met de mededeling dat de expo ook in andere Europese steden te bekijken zal zijn. Dat moet de rode loper weer uitrollen voor een herlancering van de Oriënt Express. ‘Slow travel’ alsof je een cruise op het spoor beleeft, dat is het nieuwe devies.
‘Il était une fois l’Oriënt Express‘ is tot 31 augustus te bewonderen in het Institut du Monde Arabe. Hou er rekening mee dat de toeloop groot is en er dus bij momenten tergend lange wachtrijen kunnen zijn (metro: Jussieu).
[wzslider interval=”2500″ transition=”‘slide’”]
