De nieuwe expo Departures kon geen beter decor vinden dan het Gentse Gravensteen, een plek die altijd al nauw verbonden was met de dood. Getuigen daarvan, tastbaar aanwezig: kerkers, wapens, guillotines en andere marteltuigen. In de middeleeuwen huisde er de Raad van Vlaanderen, die oordeelde over zware misdrijven en majesteitsschennis. Vele gevangenen hebben er bange uren doorstaan, nadenkend over hun vaak wrede lot. Ook toen al een plek waar werd nagedacht over sterven, afscheid nemen. En over de onrechtvaardigheid van een te vroege dood.
Precies op die locatie loopt nu een mooie, ingetogen tentoonstelling over die dood. Een project waarmee huisarts – en ook euthanasiespecialist – Marc Cosyns ging aankloppen bij Historische Huizen Gent, waartoe nu ook het Gravensteen behoort. Daar vonden ze het niet meteen makkelijk, een expo over dit thema. Want de dood is in deze tijden vaak een taboe, en hoe breng je dat zonder té confronterend te worden, hoe stop je er ondanks alles ook schoonheid in, en hoop? Het antwoord was: via de kunst. Beeldende kunst, muziek, film, woord.
Op een vijftiental plaatsen in het Gravensteen snijdt een kunstenaar het thema aan. Vaak op een intieme manier, stil, met veel gevoel, fragiel en sterk tegelijk. In een perfect samenspel met de kille historische ruimten van de burcht. Sommige nog levende artiesten crëerden zelfs een werk speciaal voor Departures. Zoals Dirk Brossé, die een compositie schreef van twaalf minuten, met twaalf klokslagen, geïnspireerd op klokken uit allerlei culturen. Wie goed luistert hoort de dood naderen, maar ontwaart ergens in het midden ook een keerpunt, het leven dat weerkeert. Een muzikale bijna-doodervaring, in de koele kelders van het Gravensteen. Er is ook een Ash Tree, een prachtige video-installatie van Sarah Vanagt, over de kleine Mary die nooit naar school ging en leerde lezen via de inscripties op de graven van het Londense Saint Pancras Old Churchard, waar ook haar moeder ligt begraven, ze stierf in het kraambed. Of de Mexicaanse Teresa Margolles, die overleden mensen met doeken en gips bedekt, waardoor haar sculpturen letterlijk en figuurlijk heel dicht bij de dood komen, en zo mannen en vrouwen doet voortleven. Er zijn ook auteurs als Griet Op de Beeck en Joke van Leeuwen, van wie fragmenten te horen zijn, een bijzondere ervaring op deze historische plek. Indrukwekkend is ook het werk van de Duitse fotograaf Walter Schels en zijn partner Beate Lakotta, die portretten maakten van stervelingen vlak voor hun dood en op de dag van hun overlijden. Indrukwekkend, ook de rust die ervan uitgaat.
Departures loopt nog tot 4 oktober 2015, elke dag van 10 tot 18 uur. De expo is begrepen in de toegangsprijs voor het Gravensteen, en gratis voor Gentenaars en jongeren tot 18 jaar. Met werk van o.a. Sarah Vanagt (1976), Desiree Dolron (1963, foto (c) Grimm Amsterdam), Teresa Margolles (1963), Joke van Leeuwen (1952), Jacques Callot (1592), Taslima Akther (1974), Vincent Musi, Walter Schels (1936), Griet Op de Beeck (1973), Oscar Muñoz (1951), Dirk Brossé (1960).
